Polski rynek pracy przeszedł w ciągu ostatnich dwóch dekad długą drogę – od trudnych przemian gospodarczych do rekordowo niskiego bezrobocia, które pod koniec listopada 2018 utrzymało się na poziomie 5,7%. Coraz częściej przedstawia się go jako „rynek pracownika”, na którym potencjalni zatrudnieni mają silniejszą pozycję, zwłaszcza w przypadku przyszłościowych zawodów takich jak programiści, finansiści czy specjaliści związani z nowoczesnymi usługami dla biznesu. Jakie formy zatrudnienia obowiązują w ramach polskiego prawa i są najbardziej popularne? Jakie są prawa pracowników i jak cały rynek prezentuje się z ich perspektywy?
Rodzaje stosunków zatrudnienia
Najpowszechniejszą formą zatrudnienia w Polsce jest umowa o pracę, której forma prawna wynika przede wszystkim z przepisów Kodeksu Pracy. Zatrudniona w ten sposób osoba zyskuje pewne gwarancje. Jedną z nich jest płaca minimalna w wysokości2250 zł brutto. Ponadto pracownicy korzystający z umowy o pracę mogą liczyć między innymi na prawo do płatnego urlopu, wynagrodzenia chorobowego i regulowany czas pracy. Umowa może być podpisana na czas określony, nieokreślony, zastępstwo, a także za pierwszym razem – na okres próbny.
Inne formy zatrudnienia, to umowy cywilno-prawne. Najpowszechniejszą wśród nich jest umowa zlecenie podpisywana pomiędzy zleceniodawcą (pracodawcą) a zleceniobiorcą (pracownikiem). W tym przypadku wynagrodzenie opiera się o stawkę godzinową, której minimalna wartość to 13,70 zł brutto. Pracę można wykonywać na podstawie umowy o dzieło, której nie dotyczą takie ograniczenia i która nie jest objęta składkami społecznymi. Specyficzną formę zatrudnienia stanowi samozatrudnienie, w przypadku którego pracownik prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą. W przypadku tego typu umów, pracownikom nie przysługują prawa, które posiadają osoby zatrudnione w oparciu o umowę o pracę. Wykonywane przez nich obowiązki są regulowane przez Kodeks Cywilny, powinny być także dokładnie opisane w umowie.
Podstawowe prawa pracownika w Polsce
Pracownicy zatrudnieni w oparciu o umowę o pracę mają prawo do płatnego urlopu. Wynosi on 20 dni przed przepracowaniem 10 lat oraz 26 dni po tym okresie, jednak do czasu pracy liczy się także edukacja począwszy od szkół zawodowych, kończąc na wyższych, których ukończenie daje dodatkowe 8 lat. Pracownicy mają także prawo do urlopu wychowawczego wynoszącego maksymalnie 36 miesięcy, a kobiety również do urlopu macierzyńskiego wynoszącego najwyżej 37 tygodni i kilku innych świadczeń związanych z rodzicielstwem.
Pracownicy mają jednocześnie prawo do wynagrodzenia i zasiłku chorobowego przebywając na zwolnieniu lekarskim. Jednym warunkiem jest podleganie ubezpieczeniu chorobowemu przez okres przynajmniej 30 dni w przypadku zatrudnionych na umowę o pracę oraz 90 dni w przypadku zleceniobiorców. Wysokość świadczenia zależnie od przypadku waha się pomiędzy 70 a 100% podstawy wynagrodzenia.
Równe szanse
Pracownicy mają przede wszystkim prawo do czucia się dobrze w miejscu pracy i szacunku ze strony pracodawcy oraz współpracowników. Oznacza to, że polskie prawo zakazuje dyskryminacji i przemocy, a także nadużyć – niezależnie od tego jaką umowę posiada dany pracownik.
Z punktu widzenia obcokrajowców istotny jest zbiór przepisów niepozwalających na jakąkolwiek dyskryminację zatrudnionych. Pracownicy nie mogą być dyskryminowani ze względu na między innymi płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość czy orientację seksualną. Za jednakową pracę lub pracę o tej samej wartości pracownikom przysługuje identyczne wynagrodzenie. W polskim prawie mocno rozbudowane są także przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy. Za ich nieprzestrzeganie pracodawcy muszą liczyć się z wysokimi karami finansowymi.
Więcej o prawach pracownika można przeczytać w polskim Kodeksie Pracy lub w j. angielskim na stronie migrant.info. Jeśli prawa pracownika w miejscu pracy nie są przestrzegane, można zgłosić to do odpowiednich organów. Szczegóły można znaleźć na stronie migrant.info (tu w j. polskim oraz tu w j. angielskim).
Na polskim rynku pracy specjaliści mogą wybierać pomiędzy pełną zabezpieczeń i benefitów umową o pracę, a dającym duży stopień niezależności samozatrudnieniem, korzystając także z umów o dzieło w przypadku dodatkowych źródeł dochodu. Dla ambitnych specjalistów zdecydowanie jest on rynkiem pracownika.
